Tarihsel süreçte Bozkır Kurumları

Bozkır'daki kamu kurumları ve bu kurumların yapım veya hizmete başlama tarihleri hakkında kaynaklardan elde edilen bilgiler aşağıda özetlenmiştir:

Osmanlı Dönemi Kamu Yapıları ve Tarihçeleri

• Bozkır Hükümet Konağı:

• Binasının kesin yapım tarihi tespit edilememiştir. Ancak, Osmanlı Arşivi kayıtlarında tamir ve yeniden yapımıyla ilgili belgeler Sultan II. Abdülhamid'in saltanatının ilk senelerine (1876 ve sonrası) tekabül ettiğinden, konağın bu tarihlerden daha eski bir tarihte inşa edildiği düşünülmektedir.
• XIX. yüzyılın son çeyreğinde harap hale gelmiştir.
• Aralık 1878'de Bozkır İdare Meclisi, hükümet konağının yeniden yapılması veya tamir edilmesi için Konya valiliği ile iletişime geçmiştir, ancak kapsamlı bir tamir yapılamamıştır.
• 1881 yılında bina adeta oturulamayacak hale geldiği ve tamirinin mümkün olmadığı için yeniden inşa edilmesi gerekmekteydi. Bu dönemde, tahmini maliyet 65.000 kuruş olarak hesaplanmıştır.
• Tamir ve yeniden yapım işi 1902 yılına kadar tam olarak çözülememiştir.
• Ağustos 1902'de tamiri ile arka tarafında bulunan zaptiye koğuşu, ahır, kadın ve erkek tevkifhanesinin yeniden inşasına karar verilmiştir.
• Bu mesele 1910 yılına kadar sürüncemede kalmıştır.
• Ekim 1913'te sadece aktarma ve kirişlerinin değiştirilmesi için 4.260 kuruşa ihtiyaç duyulduğu belirtilmiştir.
• 1919 yılında tamir bedeli 22.800 kuruş, helalarının tamir bedeli 13.500 kuruş olarak tespit edilmiş, ancak hazırlanan keşif defterleri fenni şartlara uygun bulunmadığı için düzeltilmesi istenmiştir.
• Bozkır'daki hükümet binası yapıldığı günden beri hiç tamir edilmemiş ve Cumhuriyet devrine harap halde girmiştir.

Dinî Yapılar

Şeyh Musa Zaviyesi

XIV. yüzyılda Karamanoğlu İbrahim Bey tarafından yaptırılmış ve Osmanlı devrinde işlevini sürdürmüştür. Ancak günümüze ulaşmamıştır.

Siristad Camisi (İdris Efendi Camisi)

1780'lere kadar Bozkır merkezinde tek cami olarak bilinmekteydi.

Zeynelabidin Efendi Camisi

1780'lerden sonra Zeynelabidin Efendi tarafından bir mescit tamir ettirilerek camiye dönüştürülmüştür. Bu cami 1905-1906 yıllarında onarım görmüştür.

Hacı Ahmet Ağa Mescidi

Yaptırılmıştır ve yanında bir muallimhane de yer almaktaydı.

Maden Emini Mehmed Fazlullah Efendi Çeşmesi

1781'de yaptırılmış olup, bugün Bozkır'da Orta Mahalle Camisi'nin doğu tarafında hala mevcuttur.

Rum Kilisesi

1872 yılı salnamesine göre Bozkır kaza merkezinde bir adet bulunmaktaydı. 1885 yılı verilerine göre kaza genelinde de bir Rum kilisesi mevcuttu.

Büyük Cami (Taş Köprü yanında)

Yapım tarihi XIX. yüzyıl gibi görünse de, bunun bir tamir veya yeniden inşa olduğu belirtilmiştir. Mihrabı ahşap olan bu cami, 1904 sel felaketinde yıkılmaya yüz tutmuştur.

Asarlık Camisi (Hisarlık) ve Kurşunlu Cami (Üçpınar)

Bu camiler de XIX. yüzyılda inşa edilen tarihi yapılardandır.

Eğitim Kurumları

Mektepler ve Medreseler

Bozkır'ın kent silüetini oluşturan temel unsurlar arasındadır. 1872 yılı salnamesine göre Siristad kasabasında 1 medrese ve 1'i gayrimüslimlere ait olmak üzere 3 mektep bulunmaktaydı. 1885 yılı verilerine göre ise kaza genelinde 7 medrese ve 96 sıbyan mektebi mevcuttu.

Bozkır Rüşdiyesi (Ortaokul)

• Muhtemelen 1873 tarihinden kısa bir süre önce yeni inşa edilmiştir, çünkü bu tarihte bir muallim tayin edildiği belirtilmektedir.
• 1881'de, harap durumdaki hükümet konağı yerine geçici olarak kullanılmak istenmiş, ancak rüşdiye binası da tamire muhtaç haldeydi ve 800 kuruş keşif bedeliyle tamirine başlanmıştır.
• 1888'de 37 öğrencisi bulunmaktaydı.
• 1895 itibarıyla 52 öğrencisi vardı ve muallim odasının tefrişatı ile sınıflardaki öğrenci kürsüleri Bozkırlı hayırseverlerin yardımlarıyla yapılmıştır.
• 1912'de harap hale geldiği için yeniden inşa edilmesi veya tamiri için 2.080 kuruşluk bir keşif bedeli belirlenmiş, ancak Maliye Nezareti'nden gerekli izin çıkmamıştır.

İptidaiye Mektepleri (İlkokullar)

• 1900 yılı sonlarında Bozkır'a yeni bir iptidaiye yapılmış ve 10 Aralık 1900'de açılmıştır.
• 1906 yılında bu mektepte 102 öğrenci eğitim görmekteydi.
• 1916 yılında, temelleri atılmış ancak bitirilememiş olan bir askeri deponun, halkın yardımlarıyla ilkokula dönüştürülmesi ve Maarif Nezareti'ne devredilmesi için çalışmalar yürütülmüştür.

Diğer Kamu Binaları

Mahkemeler

Bozkır'daki yargı faaliyetleri 1915 yılına kadar tek bir hizmet binasında yürütülmekteydi. Bu tarihte, hükümet konağının alt katındaki 7,5 metre uzunluğunda ve 5 metre 20 cm genişliğindeki metruk oda, nizamiye mahkemesine tahsis edilerek tamir ve tefrişat için 1.350 kuruş talep edilmiştir.

Hapishaneler

• Hükümet konağında tek odadan oluşan bir hapishane bulunmaktaydı.
• 1912 yılı sonbaharına doğru, hükümet konağının alt katında bulunan ambarın 5.280 kuruşa tamir edilerek tevkifhane yapılması kararlaştırılmıştır.
• 1901 yılında kadın hapishanesi için kiralık bina arayışına gidilmiş.
• 23 Ağustos 1913 tarihi itibarıyla aylık 40 kuruş kira bedeliyle bir hane kiralanarak kadın hapishanesine dönüştürülmüştür.

Askerî Depo

• 1899 yılı yazında Bozkır'da redif askerlerinin silahlarının muhafazası için bir askerî deponun yapımına başlanmıştır.
• Birinci Dünya Savaşı yıllarında ikinci bir askerî depo inşasına başlanmış ancak tamamlanamamıştır. Halkın yardımlarıyla başlanan bu yarım kalmış inşaatın ilkokula dönüştürülmesi ve Maarif Nezareti'ne devredilmesi talep edilmiştir.

Altyapı (Köprüler)

Çarşamba Çayı (Uluçay) Üzerindeki Taş Köprü (Selçuklu Köprüsü)

• Yörenin en eski tarihi yapısıdır. 1872 yılı kayıtlarına göre kasabanın ortasından geçen Çarşamba Çayı (Bölgedeki coşkun suyu nedeniyle Uluçay adıyla da bilinmektedir) üzerinde bir adet kârgir köprü bulunmaktaydı. 
• 1904 sel felaketinde büyük hasar görmüş. 
• 1905 yılında onarım işi mültezime verilmiş. 
• 1911'de tamir edilmesi gerektiği belirtilmiştir. 
• Bu köprü, Cumhuriyet devrine kadar gelmiş ve 2016 yılında restore edilerek koruma altına alınmıştır.

Ahşap Köprüler

1872 yılı kayıtlarına göre kasaba dışında iki adet ahşap köprü yer almaktaydı. Bunlar da 1904 sel felaketinde büyük oranda zarar görmüştür.

Sosyal Alanlar

Pazar

Bozkır kazasında her cuma mutat olarak pazar kurulmakta olup, 1848'de Hoca köyünden Siristad'a nakli istenmiş ve bu tarihten sonra kaza merkezine taşınmıştır.

Cumhuriyet Dönemi Kamu Kurumları ve Tarihçeleri

Eğitim Kurumları

Millet Mektebi

1929 yılında Bozkır'da açılmıştır.

Merkez İlkokulları

• Cumhuriyetin ilk yıllarında "Bozkır Merkez Kız Mektebi" ve "Bozkır Merkez Erkek Mektebi" adıyla iki ilkokul bulunmaktaydı. Kısa bir süre sonra bunlar karma eğitime geçerek "Bozkır Merkez Muhtelit Mektebi" adını almıştır.
• Yeni İlkokul Binası: 1953 yılında Konya vilayetinde okul inşaatı için en yüksek ödenek ayrılmış, bu kapsamda Bozkır'da da bir ilkokul yaptırılması için ihaleye çıkılmıştır.
• Bozkır Lisesi: 1969 yılında açılmıştır.
• Bozkır İmam Hatip Lisesi: 1976 yılında eğitime başlamış, 1979 yılında yeni binasına, 1996 yılında ise şimdiki binasına taşınmıştır.

Sağlık Kuruluşları

Dispanser

5 yataklı bir dispanser inşa edilmiştir.

Sağlık Merkezi

1956 yılında inşası tamamlanarak hizmete girmiştir.

Bozkır Devlet Hastanesi

İnşa ihalesi ancak 1953 yılında yapılabilmiştir.

Aile Sağlığı Merkezleri

2016 yılı itibarıyla Bozkır ilçe merkezinde "Mehmet Öz Aile Sağlığı Merkezi" hizmet vermektedir. Sarıoğlan, Hisarlık ve Üçpınar mahallelerinde de aile hekimleri görev yapmaktadır. İlçe genelinde toplam 4 aile sağlığı merkezi, 6'sı aktif 13 sağlık evi ve 1 sağlık istasyonu bulunmaktadır.

Bozkır'daki imar ve bayındırlık faaliyetlerinde özellikle halkın katkılarının yüksek düzeyde olduğu görülmüştür, bu durum eğitim kurumlarının inşası ve yol yapım çalışmalarında belirginleşmiştir. Osmanlı devri boyunca küçük bir kasaba olarak kalan Bozkır, Cumhuriyet devrinde geçirdiği imar faaliyetleri sonucunda daha modern bir çehreye kavuşmuştur.

*Bu Makale Doç.Dr.Mustafa Durdu'nun "OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E BOZKIR KAZASINDA İMAR VE BAYINDIRLIK FAALİYETLERİ" Akademik araştırmasından yararlanılmıştır.