Bozkır'da Yapılar - Bozkır Dedikleri - Mithat Arı

BOZKIR VE YÖRESİNDE YAPILAR EVLER, ODALAR, CAMİ, OKUL

     EVLER:

     Evler genellikle bir buçuk kat üzerine yapılmıştır. Üst katta, iki başında kapıları olan ve "sokak" denilen uzun koridora odalar açılır. Sokak, toplantılar, düğünler yapılabilecek büyüklükte olabilir. Sokağa açılan bazen iç içe odalar, gözler, dededen toruna eklenerek çoğaltılmış olabilir. Her odanın büyük ev, yeni ev, küçük ev, karanlık oda, hoyraz ev, kiler evi, saman evi, pekmez evi vb. adları vardır. Bütün evlerde bir muharı (ocak, şömine) bulunur. Ocağın kemeri üstünde bir çıkıntı vardır. Buraya kibrit, idare (kandil), lamba, çakı gibi ufak tefek şeyler konulur. Ortasına gelecek şekilde üzerinde, yanan kandilinin isini tutmaya yarayan islik vardır. Arife günleri isler toplanarak bununla potin, kundura boyarlardı.

     Aşağı katın damlarının bir kısmı "alçak dam, evin önü" yukarı katın balkonu durumundadır. Değişik şeyler çul çuval üzerine serilerek burada kurutulur. Yaz günleri alçak damlarda yenilir içilir, oturulup kalkılır ve yatılabilir.

     Aşağı katta ahır ve samanlıktan başka aşağı ev, pekmez evi, ardiye bulunabilir. Bütün bunların önü hayvanlar için çardak (havlu) denilen üzeri açık bir bölümle çevrilmiştir. Çardak duvarlarının üstü çalılarla kaplıdır. Bu çalıların adı "çelki, havlu çalısı", duvarın dış yüzüde havlunun altıdır. Çardak duvarlarının bir yerinde veya dışında hela (tuvalet) bulunur.

     Örtme kışın davarların kapatılması için kullanıldığı gibi güzün sökülen kağnı parçalarını ve diğer avadanlıkları da koymaya yarar. Duvarlarında folluklar, tünekler vardır. Tavuklar için ayrı bir kümes yapılmaz.

     Ahırlarda büyük ağaç gövdelerinden oyulmuş veya taştan yapılmış "batma" denen yemlikler; yemliklerde "başbağı" denilen hayvanları bağlamaya yarayan ipler bulunur.

     Ahırdan bir kapıyla samanlığa geçilir. Samanlığın yukarı kata kadar çıkan büyüklükte olanlarına "boysamanlığı" adı verilir. Buradan geniş ağızlı selelerle ot ve sap-saman, "batmalara" konulur. Kışın soğuk, yağışlı havalarda yukarı katın odalarından birinden aşağı kata "inecik" denilen bir merdivenle inilir çıkılır. İneceğin üstü "kepennik" bir kapakla kapatılır.

     Kepenniğin altına gelen yerde genellikle ağaçtan tahıl ambarı yada tahıl konacak yerler bulunur.

     Evlerin duvarları yarım metre- seksen santimetre eninde iç ve dış yapı olarak taşlarla yapılır. Her seksen cm. yükseklikte duvarın üstü dört köşe ağaçlarla çift sıra hatıllarla çevrilir. Hatıllar dikine kösteklerle birbirine bağlanır. Duvarın iç kısımlarına uygun yerlere dolap görevinde "kör delikler" ve "gusulhana" yeri bırakılır. Yapının üstü büyük ardıç kirişlerle yatay olarak kapatılır. "Pardı" denen yassı ağaçlar, örtü ağaçlarına dikey konulur; araları talaşla iyice pekiştirilir. Su geçirmez killi toprak yayılır. "Yuvak" ile yuvarken, ağaç küreklerle kar kürürken ayağa çamur yapışmasın diye üstüne kayrak dökülüp sıkıştırılır. Etrafı, çelenleri eliböğründe (eğridoma) denilen "L" biçimli tutucuların içine düzeltilmiş ağaçlar konulup saçak (çelen) yapılarak kapatılır. Odaların duvarları önce kırmızı sonra beyaz çamurla sıvanır. Taban da beyaz çamurla sıvanır. Dış duvarlar çıplaktır. Damların uygun yerlerine yağmur suyu akıntıları, "oluk" denilen oyulmuş ağaç kanaletlerle dışarı akıtılır.

     Oyunlar, düğünler, gençlerin toplantıları bu damlar üzerinde yapılır. Evler, damlar, o kadar sağlamdır. İçinde oturulup karına, yağmuruna bakıldığı taktirde yıllarca dayanabilir. Evlerin etrafında "çevlük, çevlik" denilen bahçeler bulunur. Çevlüklerin bir köşesini kış için pancar, şalga, cezir (havuç), yerelması(yıldızkökü) kuyulanır. Bazı çevlüklerin bir köşesinde arılık bulunur.

     ODALAR:

     Hali vakti yerinde olanlar, evlerinin yakınına yabancı konuklar ve arkadaş toplantıları için "oda"lar yaptırırlar. Bu odaların alt katı konukların hayvanları için ahır, üst katıda bir girişten sonra konaklanacak yerdir. Oda sahibi gelen konukların ve hayvanlarının yiyecek içeceğini sağlar. Ateşini, ışığını yakar; yatak yorganını serer. Karşılığı "Allah razı olsun" dur.

     Odalarda çerçiler (seyyar satıcılar), kalaycı, terzi vb. seyyar ustalar da gelip konaklayabilirler. Ustalara iş yaptıranlar sırayla yemeklerini getirirler. Odalarda kalanlar hiçbir hal ve surette para teklif etmezler. Böyle bir şey oda sahibine en büyük hakaret sayılır. Atalarından kalma odalara bakmayan varisler makbul kişi sayılmazlar.

     OKUL:

     Her köyde bir ilkokul vardır. Okul binalarını köylüler devletin verdiği plana göre kendileri yapmıştır. Okullar çoğunlukla yörede 1946-1950 yılları arasında yapılıp, eğitim öğretime açılmıştır.

     CAMİ:

     Her yerleşim biriminde ihtiyaca göre; bir-iki-üç cami bulunur. Camileri de halk kendileri yapmıştır. İmamları kendi imkanlarıyla temin etmişlerdir.