Özet - Bozkır'da Madencilik (1776-1839)

 

Bu çalışmada, Osmanlı döneminde madencilik faaliyetleri genel hatlarıyla incelenmekte; Osmanlı döneminde işletilen madenlerden biri olan Bozkır madeni ele alınmaktadır. Osmanlı Devleti’nin madencilik alanındaki uygulamalarını Bozkır madeni örneğiyle ortaya koymayı amaçlayan çalışmada; madenlerin işletme tarzları, madenlerin kullanım alanları, madende yapılan üretimin aşamaları, elde edilen ürünlerin nakli, madenlerde karşılaşılan çeşitli sorunlar ile madendeki görevliler gibi konular incelenmiştir.

Bozkır madeni, Osmanlı döneminde 1776 yılında işletmeye açılmıştır. Madenin üretime açılmas ıyla birlikte maden çıkarma işlerinin yürütülebilmesi için, cevherin durumuna göre, maden çevresindeki kazalara bazı muafiyetler verilerek idaresi maden eminliğine bağlanmışt ır. Maden eminliğine bağlanan kazaların sayıca fazlalığı cevherin bolluğuna da işaret etmektedir. Çünkü cevherin bol olduğu dönemlerde odun, kömür ve sermaye gibi ihtiyaçlar arttığından dolayı madene bağlanan kazalar da artmıştır. Bozkır madeni emanetine çeşitli tarihlerde Bozkır, Belviran, Beyşehir, Seydişehir, Kırili, Göçü ve Kaşaklı kazaları bağlanmıştır. Madenden çıkarılan kurşunun Alanya iskelesine taşınmasında ise Karaman eyaleti kazaları ile İçil ve Alanya sancakları ahalisi görevlendirilmiştir.

Bozkır madeninin açılmasıyla birlikte özellikle Gümüşhane madeninde çalışan gayri Müslim ustalar aileleriyle birlikte Bozkır kazasına gelerek yerleşmiştir. Bozkır’da madencilerin konaklayacağı evler ve çeşitli ihtiyaçların karşılanması için dükkânlar yapılmıştır. Bu anlamda madenin açılması Bozkı r’ın sosyal ve ekonomik yapısını belli oranda etkilemiştir.

Bozkır madeni açıldıktan on yıl sonra kapanmasına rağmen, yöneticilerin zulümlerini engellemek için yeniden açılmış ve 1839 yılına kadar madende üretim yapılmıştır. (Yani Bozk ır madeni 1776-1839 arası işletilmiştir.) Bu tarihte ise cevherlerin tükenmesi nedeniyle maden kapatılmı ştır. Bundan dolayı Bozkı r kazası halkı madenin açılmasından önceki statülerine döndürülmüştür.

Simli kurşun madeni olarak adlandırılan madende kurşun, gümüş ve altın cevherleri çıkarılmıştır. Devlet kontrolü altında cevher üretiminin yapıldığı Bozkır madeni emaneti olarak adlandırılan maden bölgesi, merkezden atanan eminler tarafından yönetilmiştir.

Dağlardan elde edilen cevher ayrıştı rılmak üzere Bozk ır’a getirilirdi. Burada kurşun ve gümüş ayrıştırıldıktan sonra, gümüş saf olarak ya da gümüşün içinde altın varsa altınla karışık halde karadan İstanbul’a gönderilirdi. Kurşun ise karadan Alanya İskelesi’ne ve oradan deniz yolu ile İstanbul’a gönderilirdi. Rum vakası (1823) nedeniyle bir dönem kurşun karadan İzmit İskelesi’ne ve oradan kayıklarla İstanbul’a gönderilmiştir.

Elde edilen ürünler harp malzemeleri ve para basımı gibi alanlarda kullanılmış tır. Bununla birlikte sosyal hayatın bir parçası olan cami ve kütüphane gibi yapılarda da kurşunun kullanıldığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Konya, Bozkır Madeni, madenci, kurşun, altın, gümüş.

SUMMARY

In this study, mining activities in the Ottoman Era has been generally examined. One of the mines in the Ottoman Period, the Bozkır mine is studied. In this work which aims to state Ottoman Empire’s applications in mining via Bozkır mine, you can find the information about the methods used, where the minerals were used, the process of mining, tranportation, the general problems of the mines and the staff of the mines etc.

The Bozkır mine was started to run first in The Ottoman Era in 1776. As soon as production in mining was started, the towns around the mine were under responsible of the mine according to the situation of the ore by giving some exemptions so that the producing mine went on properly. The number of the towns was related with the plenty of the ore. Because, ıf the ore was plenty, the wood and the coal used in the mine were plenty too. So, the mine needed more workers. Bozkır mine connected to Bozkır, Belviran, Beyşehir, Seydişehir, Kırili, Göçü and Kaşaklı towns in different times. The lead from the mine was transported to the Alanya Harbour by the help of people lived in Karaman, Alanya and İçil.

After the Bozk ır mine was opened, some non muslim with their families staff who worked in Gümüşhane mine came and settled in Bozkır. The number of the houses and shops increased. Therefore, we can say that the mine effected the social and economic life in Bozkır in a spesific way.

The Bozk ır mine was closed after it was proceeded for ten years. However some rulers in the region started cruelty to the people. So it was opened again and carried on its production until 1839. (That is to say, Bozkır mine was run between the years 1776-1839.) In this year the ore finished and the mine was closed again. The position of the people in Bozk ır transformed into the situation before the mine. Some of their rights became of the mine disappeared.

In one of the mines, called Simli Lead Mine lead, silver and gold were expelled. The production was under control of the central government and the region was ruled by the people appointed by the central government.

The ore expelled on the mountains were brought to Bozk ır to be decomposed. After the silver and the lead were decomposed the pure silver or the silver with gold were sent to İstanbul on land. Lead was shipped to İstanbul from Alanya harbour. For some time, the lead was delivered to İstanbul on land via İzmit because of Greek rebellion (1823).

The production (lead, silver and gold) was used to produce or to buy some Arsenal or to coin money. Moreover, the lead was also used in the construction of some buildings such as mosques, libraries and bridges.

Key Words

Ottoman Empire, Konya, Bozkır mine, miner, lead, gold, silver.